صنعت‌خودرو یکی از بخش‌های کلیدی اقتصاد هر کشوری است که علاوه‌بر تامین نیاز داخلی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تولید و اشتغال‌زایی شناخته می‌شود. در ایران اما خودروسازی به‌دلیل سیاست‌های ناکارآمد، مدیریتی ضعیف و محدودیت‌های بین‌المللی با بحران‌های جدی روبه‌رو شده است. از یک‌سو کیفیت خودروها در سطح پایینی قرار دارد و از سوی دیگر رقابت‌پذیری این صنعت نه‌تنها در سطح جهانی، بلکه حتی در بازار داخلی نیز به چالش کشیده شده است.
در چنین شرایطی، بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت‌خودرو بر این باورند که تنها راه‌حل واقعی برای رفع این مشکلات، ایجاد بنگاه‌های بزرگ خودروسازی و اجرای خصوصی‌سازی واقعی است. اسماعیل شجاعی، دبیر اسبق انجمن واردکنندگان خودرو و کارشناس حوزه خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» اظهار کرد: «صنعت‌خودرو ایران به‌دلیل عدم رقابت‌پذیری، کیفیت پایین و ساختار مدیریتی ضعیف با چالش‌های جدی روبه‌رو است.»
او معتقد است راه‌حل اساسی برای خروج از این وضعیت، ایجاد بنگاه‌های بزرگ خودروسازی است که قادر به‌رقابت در سطح جهانی باشند.
شجاعی تاکید می‌کند: «تنها با خصوصی‌سازی واقعی و حذف موانع مدیریتی، می‌توان به صنعت‌خودرو جان تازه‌ای بخشید و از بن‌بست‌های کنونی عبور کرد.» او همچنین بر اهمیت ایجاد فضای رقابتی سالم برای رشد صنعت و تقویت تولیدات داخلی تاکید دارد و بر این باور است که رقابت واقعی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، می‌تواند به بهبود کیفیت و کاهش قیمت خودروها کمک کند.
درصورتی که خصوصی‌سازی به‌درستی اجرا شود، به چه شکل می‌تواند صنعت‌خودرو کشور را متحول کند؟
خصوصی‌سازی درصورتی که به‌درستی اجرا شود، می‌تواند یک نقطه عطف در تحول صنعت‌خودرو باشد. برای شروع، خصوصی‌سازی به‌معنای واقعی آن باید شامل واگذاری مدیریت و مالکیت به بخش‌خصوصی واقعی و کارآزموده باشد. این اقدام نه‌تنها منجر به‌بهبود کیفیت و بهره‌وری تولیدات می‌شود، بلکه سبب ایجاد فضای رقابتی سالم نیز خواهد شد.
درواقع، خصوصی‌سازی باید به‌گونه‌ای انجام شود که مدیریت شرکت‌ها از دست نهادهای دولتی یا شبه‌دولتی خارج شده و به‌دست بنگاه‌های خصوصی و متخصص بیفتد که قادر به‌اتخاذ تصمیمات صحیح و تخصصی در راستای بهبود وضعیت صنعت‌خودرو هستند.
علاوه‌بر این، فرآیند خصوصی‌سازی باید با نظارت دقیق و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک همراه باشد. این نظارت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که از بروز انحصار و سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کند و به‌شکوفایی صنعت‌خودرو درسطح داخلی و بین‌المللی کمک کند.
خصوصی‌سازی صحیح همچنین به‌بنگاه‌های بزرگ خودروسازی این امکان را می‌دهد که تکنولوژی‌های نوین را وارد کرده، فرآیندهای تولید را بهینه کنند و محصولات باکیفیت‌تری عرضه کنند. به این ترتیب، خصوصی‌سازی نه‌تنها صنعت‌خودرو را از وضعیت فعلی خارج می‌کند، بلکه به آن امکان می‌دهد در عرصه جهانی رقابت کند و سهم خود را در بازارهای بین‌المللی افزایش دهد.
نقش بنگاه‌های خصوصی در رشد صنعت‌خودرو چیست و چگونه می‌توان از ظرفیت آن‌ها برای بهبود کیفیت و رقابت‌پذیری استفاده کرد؟
بنگاه‌های خصوصی در صنعت‌خودرو می‌توانند نقشی بسیار حیاتی ایفا کنند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای بنگاه‌های خصوصی، توانایی آن‌ها در جذب سرمایه‌گذاری و استفاده بهینه از منابع مالی است. بنگاه‌های خصوصی معمولا انعطاف‌پذیرتر از شرکت‌های دولتی هستند و می‌توانند تصمیمات سریع‌تر و موثرتری در زمینه‌های مختلف بگیرند. این ویژگی به آن‌ها این امکان را می‌دهد که فرآیندهای تولید را بهینه کرده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به‌نیازهای بازار پاسخ دهند.
همچنین بنگاه‌های خصوصی قادر هستند از سرمایه‌گذاری‌های خارجی بهره‌برداری و با انتقال فناوری‌های نوین، محصولات باکیفیت‌تری تولید کنند. علاوه‌بر این، بنگاه‌های خصوصی به‌واسطه رقابت با یکدیگر، می‌توانند سبب ارتقای سطح کیفیت و کاهش هزینه‌ها شوند. رقابت سالم به خودی خود موجب بهبود بهره‌وری، کاهش قیمت‌ها و درنهایت افزایش رضایت مصرف‌کننده خواهد شد.
در این راستا، با فراهم کردن بستر رقابت سالم و شفاف، بنگاه‌های خصوصی می‌توانند در کنار تولید خودروهای با کیفیت، به‌بازارهای جهانی نیز دسترسی پیدا کنند. این دسترسی نه‌تنها موجب افزایش صادرات خودروهای ایرانی می‌شود، بلکه به خودروسازی ایران این امکان را می‌دهد که در رقابت‌های جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد و جایگاه خود را در بازارهای بین‌المللی تثبیت کند.
به‌نظر شما، خصوصی‌سازی واقعی چه الزامات و پیش‌نیازهایی دارد که باید در نظر گرفته شود؟
خصوصی‌سازی واقعی برای موفقیت نیازمند یک سری الزامات و پیش‌نیازهاست که باید به‌دقت در نظر گرفته شوند. نخستین و مهم‌ترین پیش‌نیاز، خروج دولت از تصدی‌گری و واگذاری مدیریت و مالکیت به بخش‌خصوصی است. اگر دولت همچنان در این فرآیند دخالت داشته باشد، نمی‌توان به‌بهبود واقعی در صنعت‌خودرو امیدوار بود. تنها واگذاری سهام شرکت‌ها به‌نهادهای شبه‌دولتی یا بازنشستگان، هیچ‌گاه موجب تحول اساسی نمی‌شود.
برای این‌که خصوصی‌سازی موفق باشد، باید مدیریت و مالکیت شرکت‌ها به بخش‌خصوصی واقعی و توانمند سپرده شود تا تصمیمات مدیریتی به‌صورت حرفه‌ای اتخاذ شوند و از نگاه‌های سیاسی دور بماند. از دیگر الزامات خصوصی‌سازی واقعی، نیاز به شفاف‌سازی در فرآیندها و اصلاح ساختار مدیریتی است.
این اصلاحات باید شامل بهبود فرآیندهای تولید، ارتقای کیفیت و کاهش هزینه‌ها باشد. علاوه‌بر این، ضروری است که خصوصی‌سازی در کنار نظارت‌های دقیق و مستمر انجام شود. این نظارت‌ها باید از انحصار و سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کرده و تضمین کنند که منافع عمومی در اولویت قرار دارد. به‌طور کلی، خصوصی‌سازی باید با هدف ارتقای بهره‌وری، رقابت‌پذیری و کیفیت انجام شود و تنها در این صورت می‌توان به تحولی پایدار در صنعت‌خودرو دست پیدا کرد.
واردات خودرو چه تاثیری بر رقابت‌پذیری خودروسازی داخلی دارد و چگونه می‌توان واردات را به ابزار توسعه تبدیل کرد؟
واردات خودرو می‌تواند بر رقابت‌پذیری صنعت‌خودرو داخلی تاثیرات مثبتی داشته باشد. زمانی که واردات به‌صورت کنترل‌شده و هوشمند انجام شود، می‌تواند به ایجاد رقابت سالم در بازار کمک کند و خودروسازان داخلی را مجبور به ارتقای کیفیت و کاهش قیمت‌ها کند. واردات خودروهای خارجی به‌ویژه مدل‌هایی که از تکنولوژی‌های نوین برخوردار هستند، می‌تواند به‌عنوان یک محرک برای انتقال فناوری به صنعت‌خودرو ایران عمل کند.
این انتقال تکنولوژی می‌تواند سبب افزایش سطح کیفیت خودروهای تولیدی داخلی و ارتقای تکنولوژی‌های ساخت شود. درعین حال، واردات باید به‌گونه‌ای کنترل شود که نه‌تنها باعث تضعیف صنعت داخلی نشود، بلکه توسعه آن را به‌همراه داشته باشد. به این معنی که واردات نباید آن‌قدر زیاد باشد که بازار را اشباع کند و تولید داخلی را به‌مخاطره بیندازد؛ بلکه باید به اندازه‌ای باشد که فضای رقابتی و کیفیت محصولات خودروسازان داخلی را افزایش دهد. این نوع واردات می‌تواند در کنار تقویت کیفیت، موجب انتقال فناوری، بهبود فرآیندهای تولید و درنهایت افزایش صادرات خودروهای ایرانی به‌بازارهای جهانی شود.
با توجه به وضعیت کنونی صنعت‌خودرو، آیا بنگاه‌های خصوصی می‌توانند جایگاه خودروسازان داخلی را در بازارهای جهانی بهبود دهند؟
بنگاه‌های خصوصی درصورتی که بتوانند منابع مالی، مدیریتی و تکنولوژیکی خود را به‌طور موثر به‌کار گیرند، می‌توانند جایگاه خودروسازان داخلی را در بازارهای جهانی بهبود دهند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای بنگاه‌های خصوصی، توانایی آن‌ها در جذب سرمایه‌گذاری و استفاده بهینه از منابع خارجی است. این بنگاه‌ها می‌توانند با همکاری با خودروسازان بین‌المللی، به‌انتقال تکنولوژی‌های نوین و بهبود کیفیت تولیدات داخلی کمک کنند.
علاوه‌بر این، بنگاه‌های خصوصی به‌واسطه تمرکز بیشتر روی رقابت و بازار، قادرند خود را با استانداردهای جهانی هم‌راستا کرده و در بازارهای بین‌المللی رقابت کنند. برای تحقق این هدف، ضروری است که بنگاه‌های خصوصی در فرآیندهای تولید و بازاریابی خود تحولاتی ایجاد کنند تا قادر به‌رقابت با خودروسازان درسطح جهانی باشند.
این تحول می‌تواند شامل ارتقای کیفیت، بهبود فرآیندهای تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری باشد. همچنین با توسعه روابط بین‌المللی و صادرات خودروهای ایرانی، بنگاه‌های خصوصی می‌توانند سهم بازار ایران را درعرصه جهانی افزایش دهند و درنهایت جایگاه صنعت‌خودرو کشور را درسطح جهانی بهبود بخشند.
تجربه ایران‌خودرو در مسیر خصوصی‌سازی چه درس‌هایی برای سایر خودروسازان کشور دارد؟
تجربه ایران‌خودرو در مسیر خصوصی‌سازی می‌تواند درس‌های زیادی برای سایر خودروسازان کشور داشته باشد. مهم‌ترین درس این تجربه این است که خصوصی‌سازی نباید صرفا به واگذاری سهام به نهادهای شبه‌دولتی یا بازنشستگان محدود شود. بلکه باید مدیریت و مالکیت شرکت‌ها به بخش‌خصوصی واقعی و توانمند سپرده شود تا فرآیندهای مدیریتی به‌طور صحیح و حرفه‌ای انجام شود.
تجربه ایران‌خودرو نشان می‌دهد برای موفقیت در خصوصی‌سازی، باید ساختار مدیریتی به‌طور اساسی تغییر کند و فرآیندهای تولید و بازاریابی بهینه شوند. همچنین خصوصی‌سازی باید همراه با نظارت‌های دقیق و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک باشد تا از انحصار و سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود.
درس دیگر این است که خصوصی‌سازی باید به‌گونه‌ای باشد که رقابت در صنعت‌خودرو افزایش یابد و کیفیت تولیدات خودروسازان داخلی بهبود یابد. درنهایت، تجربه ایران‌خودرو نشان می‌دهد خصوصی‌سازی به‌تنهایی کافی نیست و باید به‌طور هم‌زمان با اصلاحات اساسی در ساختار مدیریتی و فرآیندهای تولید همراه باشد تا تحولی واقعی در صنعت‌خودرو ایجاد شود.
